The Polish government is intensively working on changes to the country’s migration policy, aiming to tighten immigration processes and enhance security. Here are the key proposed changes:

  • Work permits and declarations on entrusting work to a foreigner will only be issued based on an employment contract signed with a foreign national.
  • Employers will be required to provide written notification to the voivode (immigration office) when a foreign national’s employment ends. Failure to fulfill this reporting obligation will result in a fine.
  • Foreign students will no longer have free access to the job market without a work permit.
  • A diploma from a post-secondary school (szkoła policealna) will no longer be accepted as proof of Polish language proficiency in the EU long-term residency procedure.
  • Visa applications will undergo more detailed examination, along with higher visa fees.

Główne założenia strategii migracyjnej —„Odzyskać kontrolę. Zapewnić bezpieczeństwo”

Podstawowym dokumentem kształtującym przyszłe zmiany jest strategia migracyjna na lata 2025–2030 pod tytułem „Odzyskać kontrolę. Zapewnić bezpieczeństwo”. Dokument przedstawia nowy model zarządzania migracją, z różnorodnymi środkami mającymi na celu zaostrzenie przepisów, zwiększenie kontroli i ograniczenie dostępu do polskiego rynku pracy oraz obywatelstwa. Strategia migracyjna zakłada szeroki zakres środków obejmujących różne aspekty polityki migracyjnej. Najważniejsze proponowane zmiany to:

  • Przegląd przepisów azylowych – weryfikacja zasad przyznawania ochrony międzynarodowej oraz zwiększenie kontroli nad tymi procesami.
  • Integracja i ograniczenie dostępu do obywatelstwa – strategia koncentruje się na integracji cudzoziemców przy jednoczesnym ograniczeniu dostępu do obywatelstwa polskiego, co stanowi odpowiedź na wzrost liczby wniosków o obywatelstwo i związane z tym wyzwania.
  • Selektywny proces wizowy – wprowadzenie selektywnego podejścia do wiz, opierającego się na kryteriach takich jak obywatelstwo i umiejętności zawodowe aplikantów.
  • Punktowy model zezwoleń na pracę – wdrożenie systemu punktowego, przyznającego zezwolenia na podstawie takich kryteriów jak wykształcenie, doświadczenie zawodowe i potrzeby rynku pracy.
  • Cyfryzacja procesów imigracyjnych – modernizacja systemu obsługi cudzoziemców poprzez cyfryzację, jednak bez zwiększenia liczby pracowników, co może stawiać wyzwania organizacyjne.
  • Przeciwdziałanie nadużyciom – wdrożenie środków przeciwdziałających nadużyciom w pracy sezonowej, działalności agencji zatrudnienia i wiz studenckich.

Prace na poziomie ministerialnym

Ministerstwo Spraw Zagranicznych

Ministerswto pracuje nad nową ustawą o zmianie niektórych ustaw w celu wyeliminowania nieprawidlowosci w systemie wizowym Rzeczypospolitej Polskiej, której wejście w życie zaplanowano na 1 lipca 2025 r. Zawartość ustawy wciąż jest opracowywana i oczekuje na opinie organów państwowych.

Najważniejsze zmiany:
  • Zaostrzenie zasad rekrutacji i weryfikacji uczelni przyjmujących na studia oraz wymogu posiadania zezwolenia na pracę dla studentów. Ustawodawca chce ograniczyć sytuacje, w których cudzoziemcy ubiagają się o zezwolenia na pobyt czasowy w celu kształcenia się na studiach w celu skorzystania z nieograniczonego dostępu do rynku pracy. Czyli dla fikcji dostając się na uczelnię, cudzoziemcy podejmują pracę w Polsce bez konieczności ubiegania się o zezwolenie na pracę.
  • Nowe obowiązki pracodawców i wyższe kary: Pracodawcy będą musieli informować wojewodę w ciągu 15 dni o utracie pracy przez cudzoziemca. Naruszenie tego obowiązku będzie skutkować karą grzywny w wysokości 500 zł. Projekt przewiduje także zaostrzenie sankcji karnych dla pracodawców między innymi za nielegalnie zatrudniających cudzoziemców.
  • Szybka ścieżka dla firm strategicznych (Fast-track) – priorytetowe rozpatrywanie wniosków o zezwolenie na pracę składanych przez firmy strategiczne dla polskiej gospodarki.
  • Zmiany w zakresie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE: Planowane jest wyeliminowanie dyplomu ukończenia szkoły policealnej z katalogu dowodów potwierdzających znajomość języka polskiego, co dotyczy także świadectw ukończenia za granicą szkoły z polskim językiem wykładowym, odpowiadającej polskiej szkole policealnej. Na podstawie tych dokumentów uzyskanie ww. zezwolenia nie będzie już możliwe. Dotyczy to jednak wyłącznie postępowań wszczętych najwcześniej 1 lipca 2025 r. Najprawdopodobniej, obecnie obowiązujące przepisy będą miały zastosowanie do postępowań w toku – wszczętych nie później niż 30 czerwca 2025 r.

Projekt ustawy jest obecnie w fazie opiniowania przez organy państwowe. Dotychczas swoje stanowiska przedstawiły m.in. wojewodowie oraz Główny Inspektor Pracy, którzy generalnie popierają kierunek zmian i sugerują nawet bardziej rygorystyczne rozwiązania – na przykład weryfikację środków finansowych studentów na pokrycie kosztów utrzymania i podróży. Wojewoda Mazowiecki proponuje, aby wykazanie środków finansowych było możliwe wyłącznie po dołączeniu do zaświadczenia historii rachunku bankowego. 

Uważamy jednak, że wymaganie to jest nieadekwatne wobec studentów, którzy z racji swojego statusu nie mogą wykazywać regularnych wpływów, np. z tytułu pracy (w przypadku której wniosek o pobyt czasowy powinien być składany właśnie na tej podstawie), a ich środki pochodzą głównie od rodziców lub sponsorów. Obecnie wymagana przez państwo wysokość środków na utrzymanie jest dla studentów bardzo wysoka – przykładowo, na dzień dzisiejszy student ubiegający się o zezwolenie na pobyt czasowy na podstawie studiów na okres 15 miesięcy musi wykazać, że dysponuje kwotą około 30–40 tysięcy złotych, w zależności od miejsca zamieszkania i miesięcznych kosztów utrzymania (najmu oraz opłat). Znanym faktem jest, że często zaświadczenia przedstawiane przez studentów są generowane wyłącznie na potrzeby uzyskania zezwolenia, a cudzoziemiec w rzeczywistości nie dysponuje tymi środkami. Należy zatem rozważyć bardziej efektywne i realistyczne rozwiązania.

Dla przykładu, w Niemczech funkcjonuje kilka alternatywnych metod potwierdzenia posiadania środków przez studentów: 

  • Rodzice mogą przedłożyć dokumenty potwierdzające ich dochody i aktywa finansowe.
  • Osoba z prawem stałego pobytu w Niemczech może udzielić gwarancji pokrycia kosztów utrzymania studenta.
  • Student może wpłacić środki na zabezpieczone, zablokowane konto bankowe. 
  • Student może przedstawić gwarancję bankową. 
  • Student może przedłożyć zaświadczenie o przyznanym stypendium od uznanej instytucji. 

Rząd mógłby rozważyć skorzystanie z dobrych praktyk stosowanych w innych krajach UE i wprowadzić podobne rozwiązania, aby studenci mogli wykazać środki na utrzymanie w Polsce.

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej

MRPiPS pracuje nad projektem ustawy o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – planowane zmiany mają wejść w życie już od 1 stycznia 2025 r. (za 2 miesiące!).

Kluczowe zmiany:
  • Cyfryzacja procesów związanych z wydawaniem zezwoleń na pracę – wreszcie! Wszystkie formalności będzie można załatwić zdalnie, przez internet.
  • Ograniczenia w zakresie zezwoleń na pracę dla cudzoziemców przebywających w Polsce na podstawie ruchu bezwizowego. Oznacza to, że cudzoziemcy, nawet ci posiadający zezwolenie na pracę, będą musieli ubiegać się o wizy krajowe, aby podjąć zatrudnienie. Ta zmiana ma na celu przeciwdziałanie nadużyciom związanym z uzyskiwaniem zezwoleń na pracę wyłącznie w celu wjazdu do strefy Schengen, bez rzeczywistego zamiaru podjęcia pracy. 
  • Zniesienie testu rynku pracy – z możliwością tworzenia przez władze lokalne list zawodów, w których nie będzie możliwe uzyskanie zezwolenia ze względu na trudną sytuację na rynku pracy. 
  • Wymóg posiadania umowy o pracę do uzyskania zezwolenia na pracę lub oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi. Nie będzie możliwości zatrudnienia na podstawie umów cywilnoprawnych (np. umowy zlecenie), z wyjątkiem cudzoziemców z pełnym dostępem do rynku pracy lub tych zwolnionych z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę. Przepis ten będzie jednak obowiązywał również cudzoziemców, którzy są zwolnieni z obowiązku posiadania zezwolenia, ale ubiegają się o jednolite zezwolenie na pobyt czasowy i pracę.

To są zmiany rewolucyjne, które niewątpliwie będą miały ogromny wpływ na rynek pracy w Polsce. W efekcie może dojść do różnicowania warunków zatrudnienia Polaków i cudzoziemców. Osoby pracujące na tych samych stanowiskach i wykonujące te same obowiązki będą zatrudniane na podstawie odmiennych umów. Z jednej strony cudzoziemcy pracujący na umowie o pracę zyskają szerszą ochronę i więcej praw, takich jak prawo do urlopu. Z drugiej jednak strony, dla pracodawców może być mniej opłacalne zatrudnianie cudzoziemców, gdyż wiąże się to z wyższymi kosztami w porównaniu do zatrudnienia obywateli polskich, których na rynku pracy brakuje.

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji
Obywatelstwo polskie

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji pracuje nad projektem ustawy o zmianie ustawy o repatriacji oraz niektórych innych ustaw, która obejmuje również przepisy dotyczące obywatelstwa polskiego. W tym obszarze również przewiduje się istotne zmiany, mające na celu zaostrzenie wymogów związanych z uzyskaniem obywatelstwa polskiego. Czas rozpatrywania spraw z zakresu obywatelstwa ma zostać wydłużony do 6 miesięcy.

Znacząco wzrosną także opłaty za wnioski o obywatelstwo. Dotychczas procedura nadania obywatelstwa polskiego przez Prezydenta była bezpłatna, jednak nowa ustawa przewiduje wprowadzenie opłaty skarbowej w wysokości 1669 zł. Opłata skarbowa za procedurę uznania za obywatela polskiego wzrośnie natomiast z 219 zł do 1000 zł. To duże podwyżki, które – według ustawodawcy – odzwierciedlają poniesione koszty rozpatrywania wniosków.

Wysokie opłaty mają dodatkowo na celu ograniczenie masowego składania wniosków o nadanie obywatelstwa przez Prezydenta, zmuszając wnioskodawców do odpowiedniego przygotowania dokumentów i ograniczając liczbę wniosków składanych pochopnie.

Niebieska Karta UE – pozytywne zmiany

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji pracuje nad projektem ustawy, mającym na celu wdrożenie do polskiego prawa nowej dyrektywy o Niebieskiej Karcie (2021/1883). Projekt ten nosi nazwę „Projekt ustawy o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw”. Rada Ministrów omówiła ten projekt, który przewiduje korzystne zmiany dla posiadaczy Niebieskiej Karty. Rada Ministrów w lipcu 2024 omówiła projekt ustawy i, po dyskusji, zdecydowała, że będzie on ponownie przedmiotem obrad Rady Ministrów po zatwierdzeniu polityki migracyjnej w Polsce. Czekamy na wznowienie prac i rozmów. 

Najważniejsze zmiany:
  • Pełny dostęp do rynku pracy od pierwszego dnia ważności Niebieskiej Karty (dotyczy nowych posiadaczy EU Blue Card).
  • Prawo do prowadzenia działalności gospodarczej na takich samych zasadach jak obywatele polscy (dotyczy zarówno nowych, jak i obecnych posiadaczy EU Blue Card).
  • Ułatwienia w mobilności krótkoterminowej i długoterminowej na terenie UE.
  • Złagodzenie wymogów doświadczenia zawodowego dla niektórych zawodów – wystarczy posiadanie jedynie 3-letniego doświadczenia w przypadku np. zawodów IT.
  • Nowa definicja wyższych kwalifikacji zawodowych dla Niebieskiej Karty, która przewiduje uzyskanie kwalifikacji zawodowych poprzez:
    1. Ukończenie studiów wyższych (bez zmian).
    2. Zgromadzone doświadczenie zawodowe:
      • Jeżeli cudzoziemiec pracował w zawodzie znajdującym się w wykazie przez okres 7 lat poprzedzających złożenie wniosku o Niebieską Kartę, wystarczające będzie 3-letnie doświadczenie w tym zawodzie do uzyskania zezwolenia, pod warunkiem, że jest ono niezbędne do wykonywania pracy określonej w umowie.
      • Jeżeli jednak cudzoziemiec nie wykonywał pracy na stanowisku wpisanym w wykazie, będzie musiał wykazać się 5-letnim doświadczeniem zawodowym wymaganym do wykonywania pracy określonej w umowie.
  • Wzmocnienie trwałości Niebieskiej Karty mimo utraty pracy: Niebieska Karta nie może być cofnięta, jeżeli okres pozostawania bez pracy nie przekroczy:
    • 3 miesięcy – w przypadku pobytu w Polsce na tej podstawie przez mniej niż 2 lata (decyzja o cofnięciu nie może zostać wydana wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania),
    • 6 miesięcy – w przypadku pobytu w Polsce na tej podstawie przez co najmniej 2 lata (decyzja o cofnięciu nie może zostać wydana wcześniej niż po upływie 6 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania).
  • Nowe obowiązki informacyjne – dotyczą one pisemnego obowiązku powiadomienia wojewody, który udzielił Niebieskiej Karty, w terminie 15 dni roboczych o:
    • zmianie podmiotu zatrudniającego,
    • zaprzestaniu spełniania wymogów udzielenia Niebieskiej Karty,
    • rozpoczęciu korzystania z mobilności długoterminowej w innym państwie UE.

Obowiązki te będą miały zastosowanie tylko do Niebieskich Kart wydanych po zmianie przepisów. Do posiadaczy Niebieskich Kart wydanych przed zmianą będą miały zastosowanie aktualne obowiązki informacyjne.

Podsumowanie

Powyższe zmiany są obecnie na etapie propozycji i mogą jeszcze ulec modyfikacjom, jednak kierunek jest jasny – następuje coraz większe uszczegółowienie i zaostrzenie zasad dotyczących wjazdu, pobytu i pracy cudzoziemców w Polsce, zgodnie ze strategią migracyjną Rządu.

Kluczowe jest, aby wszystkie omawiane ustawy, ściśle ze sobą powiązane, były odpowiednio zsynchronizowane, ponieważ terminy ich wejścia w życie będą różne. Wymaga to dostosowania przepisów późniejszych do ustawy, która wejdzie w życie jako pierwsza. 

Widzimy potrzebę, aby projekty ustaw były konsultowane z praktykami – prawnikami, pełnomocnikami oraz organizacjami pozarządowymi, które na co dzień wspierają cudzoziemców w Polsce w procedurach imigracyjnych.

Autor: Valerian Karchava